Рейтинг
Порталус

Хукуки сайёхи (туристи) хамчун сохаи комплексии хукук

Дата публикации: 08 февраля 2011
Автор(ы): Сангинов Дониёр Шомахмадович
Публикатор: Daniel
Рубрика: ТУРИЗМ И ПУТЕШЕСТВИЯ СОВЕТЫ ОТДЫХАЮЩИМ →
Источник: (c) http://portalus.ru
Номер публикации: №1297160520


Сангинов Дониёр Шомахмадович, (c)

Њуќуќи сайёњии Љумњурии Тољикистон:
мафњум ва предмети он
Бо гузариши Љумњурии Тољикистон ба иќтисодиёти бо-зоргонї дар њама соњањои љомеа таѓйироти куллї бавуљуд омад. Инкишоф ва таѓйири муносибатњои љамъиятї боиси зарурати омўзиш ва азнавтањлилкунии мушкилот дар илми њукуќї гардид. Он дарбаргирандаи соњаи иљтимої ва инчунин сайёњї њамчун соњаи муњими фаъолияти иљтимої низ мебо-шад. Љумњурии Тољикистон дорои мероси бойи таърихї ва фарњангї, захирањои табии барои њам инкишофи сайёњии до-хилї ва њам ќабули шањрвандони хориљї мусоидаткунанда мебошад. Воќеияти мазкурро ба инобат гирифта сайёњї дар љумњурї самти афзалиятноки иќтисодиёт эълон гардидааст. Тибќи Консепсияи рушди соњаи сайёњї дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2009-2019 аз 2 апрели соли 2009, №202 «Маќсади асосии сиёсати давлатї дар соњаи сайёњї ин таъмин намудани шароитњои мусоиди њуќуќї барои ташкили фаъолияти самарабахши субъектњои фаъолияти сайёњї ва дар ин замина таьсиси бозори самаранок ва раќобатпазири сайёњї дар Љумњурии Тољикистон мебошад, ки имконотро барои ќонеъгардонии талаботи шањрвандони дохилї ва хо-риљї ба хизматрасонињои мухталиф ва сифатноки соња таъмин намояд». Вобаста ба ин моњияти баланд бардоштани танзими њуќуќии муносибатњои љамъиятии ба бахши сайёњї алоќаманд бавуљуд омадааст. Аммо ба инкишофи бозори хизматрасонии сайёњї бисёр масъалањои њалношуда, аз љумла масъалањои дорои хислати њуќуќї монеии љиддї шудаанд.
Танзими њуќуќии фаъолияти сайёњї дар Љумњурии Тољикистон аз љониби олимони њуќуќшинос то соли 2008 омўхта нашудааст. Ќабули Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи туризм» 3 сентябри соли 1999 кўшиши ќонунгузор барои танзими муносибатњои сайёњї гардид. Аммо ин ќонун аз нуќсон орї нест. Мухолифати байни меъёрњои алоњидаи Ќонуни ЉТ «Дар бораи туризм» ва бо меъёрњои ќонунгузории гражданї, номуайянии мафњумњо ва танзими нопурраи муно-сибатњо дар соњаи фаъолияти сайёњї дар амалия монеањои љиддиро дар роњи тадбиќи воситањои њуќуќии њифзи њуќуќњои конститутсионии шањрванд ба истироњат бавуљуд меоранд. Ворид намудани таѓйиру иловањо 26.12.2005, №126 ва 19.05.2009, №530 дар Ќонуни ЉТ «Дар бораи туризм» њамчун як сањми ќонунгузор барои танзими ин муносибатњо буд, ки ќариб пурра хислати муносибатњои њуќуќиро миёни субъ-ектњои асосии фаъолияти сайёњї таѓйир дод. Аммо ин таѓйиру иловањо пурра ба инкишофи фаъолияти сайёњї дар Љумњурии Тољикистон мусоидат накарданд.
Ин њолат зарурати омўзиши пурраи муносибатњои њуќуќии бахши сайёњиро дар Љумњурии Тољикистон бавуљуд оварда, талаб менамояд, ки барои инкишофи мибаъдаи ќонунгузории танзимкунандаи соњаи сайёњї тањлилњои асос-ноки илмї љонок карда шаванд.
Мањз аз ин нигоњ омузиши фанни Њуќуќи сайёњии (тури-стии) Љумњурии Тољикистон њамчун фанни таълимї, илми њуќуќї, соњаи њуќуќ ва соњаи ќонунгузорї муњим мебошад.
Маќсади омўзиши ин соња бархурдор гардидан аз муќар-раротњои њуќуќї, ошкор намудани мушкилот ва хусусиятњои хоси танзими њуќуќї ва шартномавии муносибатњои соњаи сайёњї ва коркарди таклифњои амалї оиди мукамал гардони-дани ќонунгузории сайёњї дар Љумњурии Тољикистон мебо-шад.
Бинобар ин мафњум ва предмети њуќуќи сайёњии Љумњурии Тољикистонро вобаста ба фанни таълимї, илми њуќуќї, соњаи њуќуќ ва соњаи ќонунгузорї будани он баррасї менамоем.
а) њамчун фанни таълимї. Танзими њуќуќи муносибатњои сайёњї дорои хислати мураккаб ва комплексї аст, ки дар асо-си мувофиќати санадњои меъёриву њуќуќии соњањои алоњида ба амал бароварда мешавад. Комплекси будани танзими ин соња зарурати омўзиш ва азхудкунии категорияњои асосии сайёњиро пеш меорад, ки дар мавриди надонистани онњо тадбиќи дурусти ќонунгузории амалкунанда ва мукамал-намоии минбаъдаи он ѓайриимкон аст.
Њуќуќи сайёњї њамчун фанни таълимї – маљмўи донишњои бахши њуќуќи сайёњиест, ки барои омўзиши ин масоил зарур буда, дар факултаву донишгоњо дарс дода мешавад. Он њамчун фани таълимї барои љамоварии донишњои илмї оиди назарияи њуќуќї сайёњї, ошкорнамудани хусусиятњои меъёрњо ва институтњои њуќуќи сайёњї, амалияи тадбиќи он, муљљањаз намудани мутахассисони оянда бо донишњои муайян барои мустаќилона кор намудан баъд аз хатм дар ин соња ра-вона гардидааст. То ваќтњои охир масоили њуќуќи сайёњї воќеан дар доираи фанни таълимии алоњида омўхта намешуд. Имрўзњо њолат таѓйир ёфта истодааст, ки исботи сиёсати нави маорифпарварона ва илмии давлат аст. Як ќатор васоити таълимї ва китобњои дарсї оид ба сайёњї ва фаъолияти сайёњї дар хориља чоп карда , барномањои гуногуни фанни таълимї коркард шуда , конфронсњои илмї-амалї оид ба ма-соили њуќуќи сайёњї гузаронида мешаванд.
Дар Љумњурии Тољикистон њуќуќи сайёњї аз соли 2007 инљониб њамчун яке аз фаслњои (фасли 7) фанни таълимии «Њуќуќ» ба донишљўёни ихтисоси «Иќтисодиёти туризми байналмилалї» ва «Иќтисод ва идораи сайёњї» факултаи мо-лия ва иќтисоди ДМТ дар ду ќисм, дар доираи дањ мавзўъ дарс дода мешавад. Ќисми умумї дарбаргирандаи масоили њуќуќии пайдоиш ва рушди ќонунгузории сайёњї дар Тољикистон; мафњум, предмет ва низоми њуќуќи сайёњї; ма-фњум ва намудњои манбаъњои њуќуќи сайёњї; субъектњои њуќуќи сайёњї; ќатъгардии фаъолияти субъектњои фаъолияти сайёњї; танзими давлатии фаъолияти сайёњї; маќсад ва намудњои танзими давлатии фаъолияти сайёњї буда, ќисми махсусро институтњои танзими њуќуќии њамкории байнал-халќї дар доираи фаъолияти сайёњї; шартнома њамчун шакли њуќуќии хизматрасонии сайёњї; танзими њуќуќии намудњои алоњидаи хизматрасонии сайёњї; љавобгарии њуќуќии субъ-ектњои фаъолияти сайёњї ташкил медињанд.
Аз соли 2011 саркарда Барномаи фанни таълимии алоњида «Њуќуќи сайёњии (туристии) Љумњурии Тољикистон» тартиб дода шуда, аз љониби устоди кафедраи њуќуќи соњиб-корї ва тиљорати факултаи њуќуќшиносии ДМТ њамчун курси махсуси кафедраи њуќуќи соњибкорї ва тиљорат ба до-нишљўёни курси 5-ум, њамчун фани итихобї ба донишљўёни курси 1,2,3 факултети њуќуќшиносї ва 1,2,3 факултетњои иќтисодии ДМТ (дар ихтисосњои низоми тањсилоти кредитї) дарс дода мешавад. Аз соли тањсили 2013/2014 оѓоз гардида, фанни таълимии «Њуќуќи сайёњии (туристии) Љумњурии Тољикистон» ба донишљуёни курси 3-юми шўъбаи умумии факултети њуќуќшиносии ДМТ њамчун фанни умумињатмї дарс дода мешавад.
Дар китоби мазкур њуќуќи сайёњї дар наќшае пешбини шудааст, ки пештар дар ягон китоби дарсї ва ё васоити таълимї оид ба сайёњї љой надошт. Он аз ду ќисм иборат буда дар боби аввал бавуљудої ва инкишофёбии ќонунгузорї дар бахши сайёњї дар Тољикистон, дар боби дуюм мафњум, предмет ва низоми њуќуќи сайёњї, дар боби сеюм манбањои њуќуќи сайёњї, дар боби чорум иштирокчиёни муносибатњои њуќуќи сайёњї, дар боби панљум танзими давлатии фаъолияти сайёњї дар Љумњурии Тољикистон, дар боби шашум шаклњои асосии ташкилию њуќуќии фаъолияти соњибкорї дар соњаи сайёњї баррасї шуда, ќисми дуюми китоб аз боби њафтум шартномаи хизматрасонии сайёњї, њаштум танзими њуќуќии намудњои алоњидаи хизматрасонї дар бахши сайёњї, нўњум танзими њуќуќии суѓуртакунии фаъолияти сайёњї, дањум рас-миётњои сайёњї, ёздањум танзими њуќуќии бехатарии сайёњї, двоздањум заминаи (асоси) тиљоратии сайёњї, сенздањум тан-зими њуќуќии реклама дар бахши сайёњї, чордањум танзими њуќуќии намудњои алоњидаи сайёњї ва фаъолияти сайёњї ва понздањум љавобгарии њуќуќии субъектњои фаъолияти сайёњї иборат аст. Умуман тамоми масоили њуќуќи сайёњї бо пайдарњамии хоса дар китоби дарсии мазкур барои омўзиши фанни таълимї «Њуќуќи сайёњии (туристии) Љумњурии Тољикистон» иникос ёфтаанд.
б) њамчун илми њуќуќї. Њуќуќи сайёњї њамчун илми њуќуќї – маљмўи донишњои айнї ва муратабгаштаи илмї-назариявї ва методологї аст, ки тавассути онњо воќеияти њуќуќї сайёњї дарк мешавад. Илми њуќуќи сайёњї ба коркар-ди донишњои назариявї бо роњи омузиши ќонуниятњо, ху-сусиятњо ва мушкилоти ташаккулу инкишофи ин соња равона гардидааст. Омўзиши љанбањои зикршудаи њуќуќи сайёњї бо коркарди моделњои гуногуни њуќуќї, конструксияњо ва наза-рияњо, ки дар маљмў доктаринаи њуќуќи сайёњиро ташкил медињанд, зич алоќаманд аст. Аз сабабе, ки илми њуќуќи сайёњї нав ташаккул ёфта истодааст, имрўз наметавонем аниќ њудуди предмети онро муайян намоем. Мо танњо метавонем ба воситаи омузиши танзими њуќуќи хусусї, њуќуќи умумї ва њуќуќи байналмилалї оид ба сайёњї бавуљудоянда онро муа-йян намоем. Дар баробари ин алакай самтњои асосии омўзи-ши илмї муайян шуда истодааст, ки дар асоси риояи онњо илми њуќуќи сайёњї мустаќилият ва хусусиятњои хосро ба даст меорад. Ба њайси ин самтњо инњоро номбар намудан мункин аст:
- омўзиши сайёњї ва фаъолияти сайёњї њамчун объекти танзими њуќуќї;
- омўзиши рељањои њуќуќии сайёњї;
- омўзиши воситањои таъминкунадаи он;
- омўзиши намудњои сайёњї ва намудњои фаъолияти сайёњї;
- тањќиќи низоми њуќуќи сайёњї њамчун соњаи комплексї;
- омўзиши амалияи тадбиќи меъёрњои ќонунгузории сайёњї;
- омўзиши таносуби њуќуќи сайёњї бо дигар соњањои њуќуќии Љумњурии Тољикистон;
- тањлили муќоисавї-њуќуќї дар соњаи сайёњї;
- омўзиши наќши њуќуќи сайёњї дар раванди љањонишавї;
- омўзиши мушкилоти њуќуќии умумиљањонии сайёњї;
- тањќиќи мушкилоти бехатарии сайёњї;
- омўзиши мушкилоти танзими давлатии фаъолияти сайёњї.
Номгўи ифодаёфта баитомрасида намебошад, чунки дои-раи муносибатњои сайёњї рушд карда истода, мазмуни нав пайдо карда, самтњои нави тањќиќу тањлили илмиро бавуљуд меорад.
Тањлили њолати муосири илми њуќуќи сайёњї шањодати он аст, ки он нав бавуљуд омада, дорои базаи устувори илмии аз љониби љомеаи илмии њукуќшиносї эътирофшуда намебошад. Аз як љињат он исботи мављудияти хислати байнисоњавии ил-ми њуќуќи сайёњї аст. Дар баробари ин олимон ба мушкилоти њуќуќи сайёњї рў оварда истодаанд, ки ќадам бо ќадам самтњои нави илми њуќуќи сайёњиро кушода истодаанд. Дар айни замон як ќатор муњаќиќони хориљї кўшиши дарки пањлуњои гуногуни илми њуќуќи сайёњиро кардаанд. Масалан, Е.В. Ахтямова , Э.Г. Барагазова , В.М. Лебедев , Е.Л. Писа-ревский , Н.В. Сирик , Д.П. Стригунова , О.В. Ткаченко , Ю.А. Чененова ва дигарон.
Дар Љумњурии Тољикистон аз љониби олимони њуќуќши-нос танњо Д.Ш. Сангинов оид ба илми њуќуќи сайёњї тањќиќотњои худро бахшидааст, аз љумла дар мавзўъи: «Тан-зими њуќуќии фаъолияти сайёњї дар Љумњурии Тољикистон» рисолаи номзадиро барои дарёфти унвони номзади илмњои њуќуќ њимоя намуда, монаграфияро бо номи «Танзими њуќуќии фаъолияти сайёњї дар Љумњурии Тољикистон: муш-килот ва роњњои њал намудани он» чоп намудааст. Инчунин ў доир ба пањлуњои гуногуни њуќуќи сайёњї дар Љумњурии Тољикистон тањќиќоти илмї бурда, васоити таълимї ва маќолањои илмї навиштааст .
в) њамчун соњаи њуќуќ. Њуќуќи сайёњї њамчун ќисмати таркибии низоми њуќуќии Љумњурии Тољикистон фаъолона рушд намуда истодааст. Аммо дар китобњои њуќуќии нашр-шуда оид сайёњї, фаъолияти сайёњї, шартномаи хизматрасо-нии сайёњї њамчун ќоида як масъалаи бањснок – љойи њуќуќи сайёњї дар низоми њуќуќї аз мадди назар дур мондааст.
Муносибат ба омўзиши низоми њуќуќ бо дар назардошти тањлили воситањои таъсирасонї ба муносибатњои љаъмиятї, зарурати асосноккунии мушахаси илмии назарияњоро умуман дар бораи низом ва низоми њуќуќї махсус талаб менамояд. Аз нуќтаи назари фалсафи «Низом ин унсурњои гуногуни бо њам ба ин ё он табиат вобастаи бонизоми муносибатњо алоќаманд мебошад, ки дорои хусусиятњои муайян аст» . Нишонањои хоси њар як низом ба аќидаи Ю.А. Урмансев инњо мебошанд: 1) асоси ягонаи мутањидии объектњо (унсурњо); 2) мављудияти муносибатњои муњаёкунандаи ягонагии объектњо; 3) ќонуни муайяни танзимсозандаи объектњо . Дар асоси ин гуфтањо низоми њуќуќро њамчун маљмўи шаклњои њуќуќии ба низом дарорандаи муносибатњои дохилии дорои мустаќилият ва яго-нагї, ки дар хусусиятњо ва функсияњои таъминамоию мута-марказонї ифода меёбанд, шањр додан мункин аст. Ин ма-фњум дарбаргирандаи нишонањои хоси њам низоми њуќуќ ва њам зерсохтор он: соњањо, зерсоњањо, институтњо ва ѓайра ме-бошад.
Омўзиши сохти њуќуќ њамчун таркиби унсурњои он (соњањо, институтњо, меъёрњо) ва њамчун алоќаи устувор бай-ни унсурњо ба мо имконият медињад, ки њам статика ва њам динамикаи њуќуќро муайян намоем. Аз ин рў таркиб њамчун љобаљогузории объект, алоќаи ќонунї, низоми муносибатњои устувор байни унсурњо ва натиљаи бањамалоќамандии унсурњо фањмида мешавад. Таъсири ќонуниятњо дар љобаљогузории њуќуќ ва истифодаи он боиси фањмиш ва тадбиќи ќонун, инчуни инкишофи минбаъдаи дурусти он ме-гардад. Омўзиши таркиб моњияти махсус барои бартараф намудани бањсњо, нуќсонњо, гуногунандешагињо ва ѓайрањо мегардад. Ин аќида аз он нуќтаи назар воќеї аст, ки дар ра-ванди инкишофёбии муносибатњои љаъмиятї шакли низоми њуќуќ ва унсурњо метавонад таѓйир ёбад (масалан институт ба зерсоња табдил меёбад). Дар ин даврањои гузариш ба аќидаи мо истифодабарии мафњуми ягонаи таркиб боиси мунтазамии омўзиши илмї мегардад.
Низоми њуќуќии Љумњурии Тољикистон сохти љузъї аст, чунки он ба монанди дигар низоми куллии љойдошта, мављудияти иархияи сохти машњур – таќсимнамои ба меъёрњо, институтњо ва соњањо фарќ менамояд. Агар мављудияти ин сегона (меъёр, институт, соња) њамеша барои таркиби њуќуќ зарур бошанд, инчунин дигар таркибњои иловагии њуќуќ низ ба монанди зерсоња, зеринститут, институтњои комплексии байнисоњавї љой дорад. С.С. Аликсеев дар иеархияи сохтор сохти асосиро дар тарбики њуќуќ људо менамояд: меъёр, институт, соња. Дар баробари ин ду ва ё сетошавии таркиби њуќуќро, ки њамчун сохторњои комплексї дар болои асосї зам мегарданд, рад намекунад. Бавуљудої сохти дувуминдараљаро он ба боигарї ва гуногунљабњагии танзими њуќуќии баъзе муносибатњои љаъмиятї вобаста медонад, ки дар доираи як таркиб ва ё сохтори асосї љой карда намешаванд .
Оид ба объективи будани унсурњои таркибии низоми њуќуќи муносибатњои љаъмиятї бо Ц.А. Ямпольская оид ба даст кашидан аз људонамоии њуќуќ ба соњањо рози шудан но-мункин аст. Ба аќидаи ў танњо соњањои ќонунгузорї њамчун таќсимнамоии бузургї меъёрњои њуќуќї мављуд буда, мушки-лоти низоми ќонунгузорї дар асоси критерияи функсионалї бояд сохта шавад. Њуќуќро њамчун низоми устувори ягонаи меъёрњои њуќуќии ба њам алоќаманд мењисобад, ки дар дохи-ли низом вобаста ба вазифањои мушахаси илмї ва амалї ме-тавон онро тасниф кард . Ин муносибат ба мафњумбандии њуќуќ М.В. Молодсов дуруст ќайд менамояд, ки номункин аст, чунки баробар ба даст кашидан аз эътирофи хислати бо-низомии он аст, вагарна бе мављудияти таркиби муайяни до-хилї (сохт) наметавонад низом арзи вуљуд намояд . Таъсири низоми муносибатњои љаъмиятї ба сохти њуќуќ гуногунси-фатї ва махсусияти танзими њуќуќиро талаб менамояд. Ин сифат ба муносибатњои гуногуни љаъмиятї хос аст, ки пред-мети танзими њуќуќиро ифода менамояд. Дуруст ќайд мена-моянд Р.Ш. Сотиволдиев, ки низоми њуќуќ дар асоси мањакњои муайян ба унсурњои људогона таќсим мешаванд: 1) мавзўъи танзими њуќуќї; 2) усули танзими њуќуќї .
Чуноне, ки дар боло зикр намудем доир ба љойи њуќуќи сайёњї дар низоми њуќуќї то соли 2012 аќидае иброз нашуда-аст. Танњо аз љониби П.Н. Бирюков ва Ю.А. Хамова дар во-ситаи таълимияшон бо номи «Танзими њуќуќии фаъолияти сайёњї» чунин баён гардидааст, ки «Муносибатњо дар соњаи сайёњї васеъ ва гуногунљабња мебошанд. Дар байни онњо гурўњи муносибатњои бањамалоќаманди ифодакунандаи ин ва ё он љониби фаъолияти давлат, шахсони воќеї ва њуќуќї дар соњаи сайёњї (маќомоти иљозатномадињанда, танзимгари сайёњї, агентии сайёњї, интиќолдињандагон, сайёњон ва ѓайра) аз њам људо карда мешаванд. Муносибатњои ин соња бо меъёрњои њуќуќ танзим шуда, аз рўи предмети танзим ба «њуќуќи сайёњї» муттањид мешаванд. Аммо њуќуќи сайёњиро ду гурўњи махсуси меъёрњои њуќуќ – миллї (россия, хориљї) ва байналмилалї ташкил медињад. Вобаста ба мављудияти ин форматсияи меъёрњои низоми гуногуни њуќуќ онро наметаво-нем зерсоња, њатто соњаи комплексї номем. Номи «њуќуќи сайёњї» шартї мебошад. Он ифодакунандаи мављудияти ин-ститутњои гуногуни њуќуќии танзимкунандаи соњањои алоњидаи муносибатњо дар соњаи сайёњї (институти шартно-маи хариду фурўши мањсулоти сайёњї, кашонидани сайёњон, суѓуртакунии сайёњон ва ѓайра) аст. Меъёрњои њуќуќи сайёњї дар манбањои гуногун дарљ ёфтаанд» .
Мо ба аќидаи П.Н. Бирюков ва Ю.А. Хамова рози буда наметавонем, чунки дар аќидаи онњо чунин мухолифат љой дорад:
1) Онњо баён менамоянд, ки «Муносибатњои ин соња бо меъёрњои њуќуќ танзим шуда, аз рўи предмети танзим ба «њуќуќи сайёњї» муттањид мешаванд». Яъне худи онњо исбот сохтаанд, ки њуќуќи сайёњї мавзўъи танзими њуќуќии алоњида дорад. Он предмети махсуси худро дорад.
2) Дар ваќти ифоданамоии аќидаи худ доимо соњаи сайёњиро баён намудаанд на зерсоња ва институти њуќуќ.
3) Ба аќидаи онњо «њуќуќи сайёњиро ду гурўњи махсуси меъёрњои њуќуќ – миллї (россия, хориљї) ва байналмилалї ташкил медињад». Худи онњо мављудияти манбањои танзими њуќуќии ин соњаро ифода кардаанд.
Дар адабиёти илмї оид ба њуќуќи сайёњї њамчун соњаи мустаќил, комплексї, институти њуќуќї ва соњаи комплексии ќонунгузорї мо дигар аќидаро дарёфт накардем. Аммо оид ба њуќуќи варзишї бањсњо љой доранд, ки онро нисбат ба њуќуќи сайёњї дар асоси усули муќоисавї бањогузори кардан љойи аст. Њуќуќи варзишї аз љониби олимон њамчун соњаи му-стаќил ва комплексии њуќуќ , њамчун институти њуќуќї ва њамчун соњаи комплексии ќонунгузорї шарњ дода мешавад.
Вобаста ба аќидањои иброзшуда њуќуќи сайёњиро, мо ме-тавонем њамчун соњаи мустаќил, комплексї, институти њуќуќї ва соњаи комплексии ќонунгузорї иброз намоем.
Ба аќидаи мо дар айни њол њуќуќи сайёњї бинобар ду омил соњаи мустаќил эътироф карда намешавад: 1) надоштани усулњои махсуси танзими њуќуќї, ки мањз ба ин соња таалуќ дорад; 2) надоштани рељаи соњавии махсус, ки ба муноси-батњои танзимкунандаи соњаи њуќуќ меъёрњои берун аз њуду-ди он мављуда тадбиќ намегарданд. Дар оянда њуќуќи сайёњї бинобар дар якљоягї ба даст овардани ин нишонањо соњаи мустаќили њуќуќ эътироф хоњад шуд.
Мављудияти њуќуќи сайёњї ба њайси институти њуќуќї ба аќидаи мо нодуруст аст. Чунки њуќуќи сайёњї иникоскунандаи њам меъёрњои хусусї ва њам умумї аст ва дар мавриди доштани завќи зиёд оид ба љойгир намудани онњо дар як инс-титути њуќуќї, њамаи онро мо наметавонем ба зеринститутњои як институт ворид созем. Омўзиши пурраи муносибатњои предмети њуќуќи сайёњиро ташкил намуда, исботи он аст, ки ин муносибатњоро ба предмети як соњаи њуќуќ ба монади њуќуќи соњибкорї, маъмурї, мењнатї, гражданї ва ё дигар соњаи њуќуќ дохил намудан имконнопазир аст.
Мо тарафдори онем, ки њуќуќи сайёњї дарбаргирандаи њам меъёрњои њуќуќи хусусї (гражданї, хусусии байналми-лалї) ва њам меъёрњои њуќуќи умумї (маъмурї, молиявї, мењнатї, умумии байналмилалї) мебошад ва он соњаи ком-плексии њуќуќ аст. В.К. Райхер байён менамояд, ки дар ба-робари соњањои њуќуќи асосї, ки бо предмет ва усул људо кар-да мешаванд, соњањои комплексї вуљуд доранд, ки танњо бо предмети танзими њуќуќї људо карда мешаванд . Ба аќидаи М.И. Козыр соњаи коплексии њуќуќ ин мављудияти ду омили мањдуди комплексї: 1) муносибатњои љаъмиятии ба њам зич алоќаманд њамчун предмети танзими њуќуќї; 2) усули танзи-ми њуќуќї ба њар як гурўњи муносибатњо мувофиќ мебошад . С.С. Алексеев байён менамояд, ки умумияти коплексиро на усули хос ва механизми танзим фарќ мекунад, балки ѓояњои махсус, муќаррароти умумї, роњњои алоњидаи хоси танзим-намої шањодати мављудияти рељаи махсус мебошанд .
Исботи соњаи комплексї будани њуќуќи сайёњї ин дар якљоягии мављуд будани нишонањои зарурї ба њайси соњаи коплексї будани он аст:
1. Мављудияти предмети ягонаи танзими њуќуќї – муно-сибатњои љаъмиятї дар соњаи сайёњї;
2. Мављудияти њуљљати заминавї – Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи туризм»;
3. Мављудияти ѓояњои ягонаи танзими њуќуќии соња - таъмини њуќуќи шањрвандон ба истироњат, њаракати озод ва дигар њуќуќњо дар мавриди саёњат; њифзи муњити зист; муайян намудани номгўи њарсолаи объектњои табии, таърихию фарњангї, аз он љумла њудудњои табии махсус муњофизатша-ванда, ки тамошои онњодар асоси квота муќарраркарда ме-шавад; ривољ додани саноати туристї, њамчун таъминку-нандаи талаботи шањрвандон њангоми саёњат; ривољ додани робитањои байналмилалї дар соњаи туризм; истифодаи оќилонаи дастовардњои табии ва фарњангї;
4. Мављудияти маќомоти махсуси идоракунии давлатї дар ин соња – Кумитаи Кор бо љавонон, варзиш ва сайёњии назди Њукумати Љумњурии Тољикистон;
5. Фаъолона рушд кардани институтњои њуќуќи сайёњї, ки ба ќисматњои таркибии низоми њуќуќї хос намебошад.
Предмети њуќуќи сайёњї гуфта муносибатњои љамиятиеро меноманд, ки бо меъёрњои њуќуќи сайёњї танзим карда меша-ванд.
Предмети њуќуќи сайёњї хусусиятњои хосро доро аст:
- мунтазамии муносибатњо ва меъёрњои танзимкунандаи он;
- маќсади иштирокчиёни ин муносибатњо мушаххас аст: сайёњ ќонеъ намудани талаботи физиологї ва маънавї, тан-зимгари сайёњї (агентии сайёњї) гирифтани даромад;
- дар аксарияти мавридњо (60%) дар ин муносибатњо эле-менти хориљї љой дорад.
Тамоми муносибатњои љаъмиятие, ки ба предмети њуќуќи сайёњї дохил мешаванд ба 3 гурўњ таќсим намудан мункин аст:
1. Муносибатњо оиди ба амал баровардани фаъолияти сайёњї. Ин гурўњи муносибатњо дар навбати худ ба 3 зергурўњ људо карда мешаванд: муносибатњо оиди ташаккули хизмати сайёњї; муносибатњо оид ба пешбурди хизмати сайёњї ва му-носибатњо оид ба фурўши хизмати сайёњї (хизматрасонї).
2. Муносибатњое, ки ба муносибатњои фаъолияти сайёњї алоќаманд мебошанд. Муносибатњо оид ба саноати (инфро-сохтори) сайёњї, захирањои сайёњї ва ѓайра.
3. Муносибатњо оид ба танзими давлатии фаъолияти сайёњї. Ба монанди баќайдгирї, иљозатномадињї, сертифи-катсиякунонї, андозбандї ва ѓайра.
Бинобар ин Њуќуќи сайёњии Љумњурии Тољикистон гуфта соњаи комплексии њуќуќро меноманд, ки аз маљмўи меъёрњои њуќуќї иборат буда, муносибатњои љаъмиятиро дар бахши сайёњї ба танзим медарорад.
г) њамчун соњаи ќонунгузорї. Њуќуќи сайёњї њамчун соњаи ќонунгузорї – маљмўи ќонунњо ва дигар санадњои меъёриву њуќуќї мебошад, ки бо ёрї ва воситаи онњо давлат меъёрњои њуќуќи сайёњиро муќаррар мекунад, таѓйир медињад ва ќатъ менамояд. Дар айни њол оиди соњаи ќонунгузори будани сайёњї бањс нест. Мутобиќи ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 1 августи соли 2006 №359 «Дар бораи Класси-фикатори ягонаи умумињуќуќии Љумњурии Тољикистон ва Манбаи марказонидашудаи иттилооти њуќуќї» туризм тањти фасли коди 190 ќарор гирифта, зерфасли коди 030 (кўњтокар-дашуда-190030000) мебошад ва ба он мењмонхонањо низ тањти фасли коди 310, зерфасли коди 050, боби коди 140 (кўњтокар-дашуда- 310050140) барои омўзиш њавола гардидааст .
Ќонунгузории сайёњї шакли олии устуворнамоии меъёрњои њуќуќи сайёњї ва омили шаклгирии он мебошад. Бавуљудоии ќонунгузории сайёњї дар низоми санадњои меъё-риву њуќуќии Љумњурии Тољикистон шањодати баланд бар-доштани наќши давлат дар танзими муносибатњои њуќуќи сайёњї ва ба онњо додани сифати муносибатњои муњими љаъмиятї аст. Дар баробари ќонунгузории дигар соњањои њуќуќ ќонунгузории сайёњї ба њайати сарчашмањои њуќуќи сайёњї дохил шуда, намуди асосии он мебошад.
Низоми ќонунгузории сайёњиро ќонунњо ва дигар са-надњои зерќонунї ташкил медињад, ки ба танзими бевосита ва бавоситаи муносибатњои њуќуќи сайёњї равона гардидааст. Дар ин низом љойи олиро Конститутсияи Љумњурии Тољики-стон ишѓол менамояд. Мутобиќи моддаи 38 Конститусияи ЉТ «Њар шахс њуќуќи њифзи саломатї дорад. Шахс дар доираи муќаррарнамудаи ќонун аз ёрии тиббии ройгон дар муас-сисањои нигањдории тандурустии давлатї истифода менамояд. Давлат барои солимгардонии муњити зист, инкишофи оммавии варзиш, тарбияи љисмонї ва туризм тадбирњо меандешад» . Инчунин бевосита моддањои 1, 12, 37 ва бавосита моддањои 10, 13, 14, 16, 17, 19, 24, 32, 39, 42, 44, 46 ва дигари Конститусияи Љумњурии Тољикистон танзимкунандаи муносибатњои сайёњї мебошанд.
Ба њайси дигар санадњое, ки ба низоми ќонунгузории њуќуќи сайёњї дохил мешаванд ќонунњо, фармонњои Прези-денти Љумњурии Тољикистон, ќарорњои Њукумати Љумњурии Тољикистон, , низомномањо, дастурамалњо, ќоидањо ва дигар санадњои зерќонунї баромад менамоянд.

Опубликовано на Порталусе 08 февраля 2011 года

Новинки на Порталусе:

Сегодня в трендах top-5


Ваше мнение?


КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА (нажмите для поиска): Хукуки сайёхи, сайёх, илми хукуки, сохахи хукук, сохаи конунгузори



Искали что-то другое? Поиск по Порталусу:


О Порталусе Рейтинг Каталог Авторам Реклама